چگونه پرندگان را بشناسیم ؟

بسیاری از اشخاص با وجود آنکه به پرندگان علاقه و دلبستگی دارند ، صرفا به این دلیل که به قول خودشان " نمی توانند یک چکاوک را از یک گنجشک تشخیص دهند " از پی‌گیری در امر شناسایی و مطالعه دقیق پرندگان خودداری می ورزند . گروه دیگر ظاهرا از نام‌ها و اصطلاحات نامانوس مربوط به پرندگان ترس دارند ، ولی لذت بردن از دنیای پرندگان ، چه به‌طور مداوم و چه گهگاه ، نه معلومات وسیع می‌خواهد و نه تخصص دانشگاهی . همان کسانی که ادعا می کنند تفاوت چکاوک را با گنجشک نمی دانند ، مسلما کلاغ ، کبوتر ، اردک ، جغد و بسیاری از پرندگان مربوط به خانواده‌های گوناگون را می‌شناسند و در حقیقت ندانسته راه درازی را در زمینه شناخت پرندگان پیموده‌اند . روش‌های شناسایی پرندگان بسیار ساده و محدود می باشد ؛ شرط اول داشتن کمی حوصله و پشتکار است . از هیچکس انتظار نمی رود که در وهله اول هر پرنده‌ای را که می بیند بشناسد ، شناسایی پرندگان در صورتی میسر است که بتوان مشخصات ظاهری آنها را دقیقا مشاهده کرد . زیرا پرندگان معمولا در جنب و جوش هستند و به اطراف خود توجه کامل دارند . شرط دوم رعایت سکوت و آرامش است . اگر با سر و صدای زیاد و در حالی که با دوستان خود صحبت می کنیم وارد منطقه‌ای شویم بدون شک پرندگان زیادی را نخواهیم دید . ولی چنانچه در جایی کمین کرده ساکت بمانیم موفق به دیدن پرندگان زیادی خواهیم شد . در آغاز کار می توان از افراد وارد کمک بگیریم تا راه و رسم مشاهده صحیح پرندگان را به ما بیاموزند . پرندگان را در همه‌جا و در تمام فصول سال می توان مشاهده و مطالعه کرد . این کار نیازی به وسایل و تجهیزات زیادی ندارد . در بیشتر موارد یک دوربین دو چشمی ، یک مداد و یک دفترچه یادداشت کافی‌ست .

گروه محیط طبیعی : در حالی که کمتر از 20 روز از مشاهده و عکسبرداری یوزپلنگ ایرانی در پارک ملی کویر می گذرد، دوربین های تله ای نصب شده در این منطقه بار دیگر موفق به عکسبرداری از یک قلاده یوزپلنگ شدند.

   به گزارش سبزپرس و به نقل از دبیرخانه پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی ، این تصاویر در حالی تهیه شده که از سال 1381 تاکنون دیگر یوزپلنگی در این منطقه مشاهده و عکسبرداری نشده بود و همین امر نگرانی کارشناسان حیات وحش را نسبت به انقراض این گونه جانوری در پارک ملی کویر در استان سمنان دوچندان کرده بود .
   اما با نصب ده ها دوربین تله ای در اوایل مهرماه سال جاری که در قالب پروژه بررسی وضعیت یوزپلنگ در پارک ملی کویر با همکاری دو تشکل غیر دولتی ( انجمن طرح سرزمین و انجمن یوزپلنگ ایرانی) صورت گرفت ، سرانجام وجود یوزپلنگ دراین منطقه به اثبات رسید ؛ چرا که در این مدت 8 قطعه عکس از یوزپلنگ در نقاط مختلف پارک ملی کویر گرفته شده است که احتمال می رود این عکس ها متعلق به 3 قلاده یوزپلنگ باشند .
   در این مدت به جز یوزپلنگ ، عکس های زیادی هم از سایر گوشتخواران گرفته شده که در بین آنها 9 قطعه عکس مربوط به پلنگ است و مابقی کفتار، کاراکال ، گرگ ، روباه ، شغال ، قوچ و میش و کل و بز است. به گفته مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی این تصاویر نشان می دهد  که هنوز هم می توان به پارک ملی کویر به عنوان یکی از مهم ترین زیستگاه های یوزپلنگ ایرانی توجه ویژه و خاص نشان داد و این همه، مرهون زحمات شبانه روزی محیط‏بانان منطقه است که توانستند علی رغم همه تهدیدات موجود، حیات وحش این منطقه را حفظ کنند.
   گفتنی است طرح های اکتشاف گاز و نفت توسط وزارت نفت ایران در امن ترین نقطه پارک ملی کویر که زیستگاه یوزپلنگ ایرانی محسوب می شود ،  در حال حاضر یکی از اصلی ترین مناقشات بین سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نفت است؛ چرا که در صورت اجرای این طرح، بخش های زیادی از این منطقه تخریب می شود و یوزپلنگ ایرانی که در حال حاضر جمعیت کمی از آن باقیمانده است برای همیشه در کویر ایران منقرض خواهد شد.

حیات وحش ایران در انزوا 

مرز و بوم ایران از آنجا به عنوان کشور چهارفصل شهرت یافته است که همچون مجموعه ای از متغیرهای آب و هوایی گرد آمده است. طبیعتی این چنین رنگارنگ تقریباً در تمام دنیا منحصر به فرد است. محمد علی اینانلو سردبیر مجله طبیعت در این مورد می گوید: اختلاف دمای گرمترین و سردترین نقطه ایران در زمستان و تابستان عدد 100 را به ما نشان می دهد چنانکه سردترین نقطه به 40 درجه زیر صفر و گرمترین به 60 درجه بالای صفر می رسد و این در دنیا بی نظیر است. قله دماوند با 6000 متر ارتفاع و سواحل خیلج فارس با 26 متر زیر ارتفاع دریاهای آزاد یکی از بالاترین اختلاف ارتفاع را می سازند. در ایران تا به حال 8300 گونه گیاهی شناخته شده. 160 نوع پستاندار در ایران زندگی می کنند . 485 گونه پرنده اعم از مهاجر، نیمه مهاجر و بومی و حدود 500 نوع آبزی و خزنده تا به حال شناسایی شده که در صورت مطالعه بیشتر تا 2000 نوع هم خواهد رسید. این اعداد در یک مرز یک میلیون و 600 هزار کیلومتری در تمام دنیا بی نظیر است. به همین دلیل نام ایران را "ایران جهانی در یک مرز" گذاشتم. در میان 160 گونه پستاندار در ایران که شامل گونه های کوهستانی، دشتی، کویری و جنگلی می شود بعضی خاص ایران مانند یوزپلنگ و گوزن زرد ایرانی هستند. بعضی خاص آسیا مانند گورخر آسیایی و بعضی گونه اروپایی مانند لینکز یا همان گربه وحشی جنگلی هستند. از این گونه ها بعضی در حال انقراض بعضی جمعیتشان بد نیست و بعضی هم خوب است. محمدعلی اینانلو در مورد گذشته حیات وحش در ایران می گوید: اگر نگاهی به حجاریهای طاق بستان، تخت جمشید و جاهای دیگر که از شکار شاهان حجاری کردند یا به فاصله نزدیکتر حجاری تنگه واشی در فیروزکوه بیندازیم به این نتیجه می رسیم که این حجاریها کار شکار شاهان را نشان می دهد ولی معنای دیگرش نشان دادن وفور بیش از حد انواع گونه های حیات وحش در ایران بوده. اندکی نزدیکتر در زمان قاجاریه و حتی اواخر آن در خاطرات کسانی که از آن دوره شکار نامه یا سفرنامه نوشتند مانند خاطرات شازده ظل السطان پسر ناصر الدین شاه متوجه می شویم در ایران تا چه حد حیات وحش ما غنی بوده. ظل السطان در خاطراتش می گوید شکار برای سپاهیان من دو هدف داشته، تمرین رزم و آمادگی جنگی، دوم تغذیه سپاهیان و یا در سفرنامه مازندران علاوه بر شکار شدن صدها رأس گوزن و شوکاو پرنده هایی نظیر قرقاول و دراج ؛ چیزی که خیلی جلب نظر می کند شکار 18 قلاده ببر است. در خاطرات شکارچی ها و شکاربانهای پیر، پیرمردهایی که از دشت قزوین می گویند که آنجا را می توان در تاریخی نه چندان دور با صحرای سرنگتی آفریقا مقایسه کرد. در گزارشهای رسمی سازمان محیط زیست قبل از انقلاب تعداد زیادی حیوانات وحشی در مناطقی نظیر پارک ملی گلستان، خوش ییلاق ، پارک ملی کویر ، منطقه کالمند در یزد ، مناطق خجیر و سرخه حصار در نزدیک تهران ، موته در اصفهان ، جزایر دریاچه ارومیه کلاه غازی در اصفهان ، حاجی آباد نزدیک بندر عباس ، دشتها و کوههای زنجان وجود داشته است. در چند ساله اول انقلاب به خاطر اینکه اسلحه بی حساب دست بعضی افراد مسئولیت ناشناس بود و فکر می کردند مناطق حفاظت شده این مملکت متعلق به خانواده سلطنتی است، همچنین در مناطق جنگی مثل کردستان و غرب کشور شکار و کشتار بسیار بی رویه ای در این مناطق انجام شد و حیات وحش ایران لطمه زیادی دید. اما پس از اینکه قوانین در این زمینه شکل گرفت و حاکم شد سازمان محیط زیست به کمک مأموران قدیمی و دلسوز توانست تا اندازه ای از این ذخایر محافظت کند که البته الآن هم محیط بانهای جوان استخدام شدند و بسیار دلسوز و علاقه مند هستند ولی باید از تجربیات گذشته ها استفاده کرد.
این کارشناس حیات وحش سپس به گونه های منقرض شده حیات وحش اشاره می کند: نخستین حیواناتی که کاملاً منقرض شدند شیر ایرانی بود دوم ببر ایرانی که معروف به ببر هیرکانی بوده که اسمش از جنگلهای هیرکانیا اسم قدیم گرگان کنونی در زمان پارتها گرفته شده است و اما حیواناتی که در لبه انقراض هستند: نخست یوزپلنگ ایرانی است که آمارهای جسته گریخته سازمان محیط زیست و مؤسسه (iucn) تعداد آنها را بین 30 تا 40 قلاده حدس می زنند ولی شخصاً که دایم در سفر هستم با خوش بینی زیر 20 تا حدس می زنم در پارک ملی کویر، خار و توران شاهرود و همچنین در یزد که چند سال پیش به خاطر تشنگی یک مادر با دوتوله خودش به نزدیک آبادی آمده بود و مردم آنها را کشته بودند که یکی از بچه ها زنده ماند و اینک تنها یوزپلنگ در اسارت موجود است که در پارک پردیسان نگهداری می شود. دوم گورخر ایرانی است که تصور می کنم آمارهای سازمان محیط زیست حدود 400 تا تخمین می زند ولی اگر خوش بینانه نگاه کنیم زیر 200 تا در ایران وجود دارد.
گوزن زرد ایرانی که خوشبختانه با اقدامات حفاظتی که از 30 سال پیش شروع شد از خطر انقراض نجات پیدا کرد. الان تعدادی در دشت نازساری نگهداری می شوند یک تعداد در جزیره اسپیر و اشک در دریاچه ارومیه . تعدادی به صورت آزاد در منطقه حفاظت شده دز و کرخه نگهداری می شوند.
خرس سیاه ایرانی معروف به خرس سیاه بلوچستان که از خانواده خرس سیاه آسیای جنوب شرقی است فرقش با خرس قهوه ای این است که رنگش کاملاً سیاه و مثلث سفیدی روی سینه اش است . تعداد مشخصی نیست. اگر به 10 تا برسد خوب است.
تمساح پوزه کوتاه ایرانی که در رودخانه سرباز در بلوچستان اطراف سد پیشین و آبگیرهای اطراف رودخانه سرباز زندگی می کنند که حدود 100 تا موجود می باشد.
ماهی آزاد دریای خزر و بالاخره سیاه خروس نوعی پرنده زیبا در منطقه کوچکی در شمال آذربایجان که به 100 تا نمی رسد.

گرگان - خبرگزاری مهر: رئیس پارک ملی گلستان گفت: لاشه دو راس قوچ شکار شده در منطقه حفاظت شده پارک ملی گلستان کشف شد.
به گزارش خبرنگار مهر در گرگان، محمد ممشلی بعداز ظهر دوشنبه در حاشیه سرشماری وحوش در این پارک افزود: در این زمینه سه شکارچی متخلف که اقدام به شکار غیر مجاز کرده بودند، شناسایی و تاکنون دو نفر دستگیر شده اند.

وی اظهار داشت: این متهمان ساکن روستای چشمه خان حاشیه پارک ملی بوده و دارای سابقه شکار غیر مجاز هستند.

منبع:http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=904581